قال الصادق(ع): حدّثنى أبى عن ابیه(ع) أنّ رجلا من اهل الکوفة کتب الى الحسین بن على(ع): یا سیّدى اخبرنى بخیر الدنیا و الآخرة. فکتب(ع): بسم اللّه الرحمن الرحیم امّا بعد فانّ من طلب رضى اللّه بسخط الناس کفاه اللّه امور الناس و من طلب رضى الناس بسخط اللّه وکلّه اللّه الى الناس، و السلام.(1)

ترجمه حدیث:
مردى از اهل کوفه خدمت امام حسین(ع) نامه نوشته و عرض کرد: برنامه اى به من بدهید که خیر دنیا و آخرت در آن جمع باشد. امام (ع) جواب کوتاه و پرمعنایى براى او نوشتند: به نام خداوند بخشنده مهربان، کسى که رضایت خدا را بر ناراحتّى مردم ترجیح دهد خداوند قلب هاى مردم را به سوى او جلب خواهد کرد و کسى که رضایت مردم را بر خشنودى خدا ترجیح دهد خداوند او را به مردم وا مى گذارد.

شرح حدیث:
در بسیارى از موارد رضاى خلق و خالق در مقابل هم قرار مى گیرند اگر رضاى خالق را طلب کنیم از رضاى خلق جدا مى شویم و اگر رضاى خلق را طلب کنیم از رضاى خالق جدا مى شویم در این جا چه باید کرد؟
امام(ع) مى فرماید: به سوى خوشنودى خدا برو و غضب خدا را به قیمت رضایت مردم، براى خود خریدارى مکن، چون اگر رضاى خدا را طلب کنى خداوند قلبهاى مردم را به سوى تو جلب کرده و مشکل مردم را با تو حل خواهد کرد ولى اگر رضایت مخلوق را طلب کنى خداوند تو را به مردم واگذار مى کند تا هر چه مى خواهى از آنها بخواهى، از انسان هاى ضعیفى که «لا یملکون لانفسهم نفعاً ولا ضراً...»(2) که نتیجه آن ناکامى در دنیا و آخرت است.
این مسئله گاه در محور اشخاص است و گاه در محور کشورهاى دنیا، مثلا گاهى دو نفر با هم دوست هستند و یکى از دیگرى مى خواهد که شهادت باطلى دهد یا حقى را ناحق کند، در اینجا امر دائر است بین رضاى خلق و رضاى خالق، که مى فرماید رضاى خالق را مقدّم کن، «ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات سیجعل لهم الرحمن ودا».(3)
به قول آن مرد بزرگ وقتى که یکى از دوستان قدیمیش از او تقاضاى خلافى کرد در جواب گفت که ما تا لب جهنّم با هم رفیق هستیم ولى آن طرف تر نمى آیم. عقیل برادر على(ع) هم وقتى چیزى بیش از سهم خودش از بیت المال طلب کرد على(ع) رضایت خدا را طلبید، این داستان قرنها است به عنوان درس خوانده مى شود.
گاهى این کار در مقیاس جوامع مطرح است. مردم سالارى گاهى دینى است که معنى آن انجام خواسته هاى مردم در چهارچوب رضاى خدا است، ولى دنیاى امروز این را نمى گوید بلکه فقط خواست مردم مهم است تا جایى که مثلا هم جنس بازى را قانونى مى کنند. مردم سالارى به این معنى سبب جنگ هاى زیادى در دنیا است چرا که به عنوان مثال مردم سالارى در آمریکا بر محور خواست ملت آمریکا و در انگلستان خواسته مردم آنجاست که در بعضى موارد با هم در تعارض است چون منافع مادّى نوعاً در تضاد است و اینها هیچ گاه خواسته تمام مردم دنیا را در نظر نمى گیرند.
گاه در یک کشور هم مردم سالارى داراى تضاد است، چون گاهى منافع 25% از مردم که در انتخابات پیروز شده اند بر 75% مقدّم مى شود. و حتّى در جایى که 51% در یک طرف و 49% در طرف دیگر باشد باز منافع 49% برآورده نمى شود ولى اگر مردم سالارى دینى باشد مى گوید نه تنها منافع مردم کشور خود، بلکه منافع کشورهاى همسایه و تمام دنیا باید تأمین شود. ما قائل به مردم سالارى هستیم و در نهج البلاغه در موارد متعدّدى سفارش توده هاى مردم شده است از آن جمله عهدنامه مالک اشتر است که حضرت به مالک مى فرماید عامّه مردم پشتیبان اسلام و مدافع تو هستند. پس اگر دنیا بخواهد جنگ نداشته باشد باید مردم سالارى دینى در آن حاکم و خوشنودى خدا مورد توجّه باشد.
امام(ع) فصیح و بلیغ است و مقتضاى حال را رعایت مى کند، در اینجا امام مشاهده مى کند که سؤال کننده اهل کوفه است و آنها کسانى هستند که رضاى مخلوق را به رضاى خالق ترجیح داده اند و امام مى فرماید اگر شما اطراف على(ع) و امام حسن(ع) را خالى نکرده بودید، عزّت دنیا و آخرت داشتید و چون این را رعایت نکردید در چنگال بنى امیّه اسیر شده اید. پس هر پیشنهادى به ما شد همیشه باید در نظر بگیریم که خدا چه مى گوید.
--------------------------------------------------------------------------------
1. بحار، ج 75، ص 126.
2. آیه 16، سوره رعد.
3. آیه 96، سوره مریم.